مدیریت انرژی

استاندارد بین‌المللی داوطلبانه ISO 50001 توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین و در 15th June 2011 منتشر گردید. ISO 50001 الزامات سیستم مدیریت انرژی (EnMS) را برای سازمانها مشخص می‌نماید. اساس آن مشابه سایر استانداردهای مدیریتی شناخته شده در جهان و بر پایه بهبود مستمر می‌باشد. ISO 50001 فواید زیادی را برای سازمانهای كوچك یا بزرگ، خصوصی و یا دولتی و عمومی، تولیدی و یا خدماتی در هر ناحیه آب و هوایی و در سراسر جهان فراهم می‌كند، كه از آنجمله می‌توان به موارد زیر اشاره كرد.

  • كاهش هزینه‌ها
  • افزایش كارایی انرژی
  • بهبود عملكرد زیست محیطی
  • كاهش ریسك
  • افزایش امنیت انرژی

استادارد سیستم مدیریت انرژی برای واحدهای صنعتی، تجاری، سازمانها و نهادهای دولتی چارچوبی برای مدیریت سیستماتیك انرژی ایجاد می‌نماید و تمامی جنبه‌های انرژی موثر بر استفاده انرژی سازمان را در بر می‌گیرد. ISO 50001 مشابه سایر استانداردهای مدیریتی نظیر ISO 9001 وISO 14001 بر پایه چرخه دمینگ PDCA می‌باشد.

براساس چرخه PDCA سازمانها جهت استقرار سیستم مدیریت انرژی باید همواره بهبود مستمر را مد نظر داشته باشند و با این روش همواره مدیریت انرژی به عنوان یكی از مهمترین مسئولیتهای سازمان توسط تمامی افراد شناخته می‌شود.

خط‌ مشی انرژی: بیانیه‌ای كه در رابطه با مقاصد كلی و جهت‌گیری سازمان در رابطه با عملكرد انرژی‌اش بطور رسمی توسط مدیریت ارشد سازمان ارائه می‌شود.
طرح‌ریزی انرژی(Plan): مشتمل بر تعیین عملكرد انرژی، مبنای انرژی و شاخصهای عملكرد انرژی، اهداف كلان و خرد و برنامه‌های اجرایی لازم بمنظور بهبود عملكرد انرژی در راستای خط‌مشی انرژی سازمان می‌باشد.
استقرار و عملیات (Do): منظور پیاده‌سازی و اجرای برنامه‌های مدیریت انرژی می‌باشد.
بررسی (Check): منظور پایش و اندازه‌گیری فرایندها و مشخصه‌های اصلی عملكردی در راستای خط‌مشی و اهداف انرژی سازمان و در نهایت گزارش نتایج می‌باشد.
اقدام (Act): منظور انجام اقداماتی برای بهبود مستمر عملكرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی می‌باشد.
خط‌ مشی انرژی: بیانیه‌ای كه در رابطه با مقاصد كلی و جهت‌گیری سازمان در رابطه با عملكرد انرژی‌اش بطور رسمی توسط مدیریت ارشد سازمان ارائه می‌شود.
طرح‌ریزی انرژی(Plan): مشتمل بر تعیین عملكرد انرژی، مبنای انرژی و شاخصهای عملكرد انرژی، اهداف كلان و خرد و برنامه‌های اجرایی لازم بمنظور بهبود عملكرد انرژی در راستای خط‌مشی انرژی سازمان می‌باشد.
استقرار و عملیات (Do): منظور پیاده‌سازی و اجرای برنامه‌های مدیریت انرژی می‌باشد.
بررسی (Check): منظور پایش و اندازه‌گیری فرایندها و مشخصه‌های اصلی عملكردی در راستای خط‌مشی و اهداف انرژی سازمان و در نهایت گزارش نتایج می‌باشد.
اقدام (Act): منظور انجام اقداماتی برای بهبود مستمر عملكرد انرژی و سیستم مدیریت انرژی می‌باشد.

بطوركلی در طراحی، استقرار و بهیود سیستم مدیریت انرژی، عناصر ذیل، به عنوان ده عنصر اصلی می‌باشند كه بیشترین نقش را ایفا می‌نمایند و سازمان باید همواره به این موارد توجه داشته باشد.

  • اهداف كلان و خرد انرژی: تعیین و پیاده‌سازی اهداف كلان و خرد انرژی برای بهبود عملكرد انرژی در ارتباط با بخشها، سطوح، فرایندها یا تجهیزات سازمان

  • برنامه‌های اجرایی: برنامه‌های اجرایی برای نیل به اهداف خرد و كلان انرژی

  • كنترل كاركرد و دستورالعملهای بهره‌برداری: تعیین كنترلهای لازم و دستورالعملهای بهره‌برداری در تمامی جنبه‌های انرژی از خرید، استفاده و مصرف

  • اندازه‌گیری، مدیریت و مستندسازی: بمنظور بهبود مستمر كارایی انرژی

  • ممیزی داخلی و گزارش دوره‌ای مراحل مختلف: بمنظور مدیریت انرژی سازمان براساس این گزارشات و اقدامات

  • خط‌مشی انرژی: الزام سازمان به مدیریت انرژی براساس بیانیه رسمی مدیریت ارشد
  • تیم مدیریت انرژی فرابخشی: توسط نماینده‌ای كه مستقیما به مدیریت گزارش می‌دهد و مسئولیت اجرای سیستم مدیریت انرژی (EnMS) را دارد، هدایت می‌شوند.
  • فرایند طرح‌ریزی انرژی: جهت ارزیابی استفاده انرژی و شناسایی فرصتهای بهبود
  • مبنای انرژی: تعیین مبنای انرژی براساس استفاده انرژی سازمان
  • شاخصهای عملكرد انرژی (EnPIs): تعیین EnPIs مختص سازمان و پیگیری شاخصها در مراحل مختلف اندازه‌گیری.

آنچه مشخص است استاندارد سیستم مدیریت انرژی همانند سایر استانداردهای مدیریت سیستمی بر مبنای فرایند PDCA، جهت بهبود مداوم عملکرد انرژی سازمان‌ها طراحی شده است. اما آنچه که سیستم مدیریت انرژی را از سایر سیستم‌های مدیریت کیفیت همچون ISO 9001 متمایز می‌‌سازد، تمرکز و اهمیت بسیار بالای جنبه‌های فنی مدنظر در این سیستم است. جنبه‌های فنی و مدیریتی با هم این سیستم را شکل داده و در تمامی مراحل طراحی این سیستم، کارکردها و نقش‌های مخصوص به خود را دارند.  در نمودار ارائه شده، تمایز و هماهنگی بین این دو جنبه نشان داده شده است.

بنابراین در طراحی و استقرار سیستم مدیریت انرژی بمنظور هدف‌گذاری مناسب و دستیابی به اهداف سازمان در این زمینه و در نهایت حصول صرفه‌جویی انرژی بعد از پیاده‌سازی سیستم مدیریت انرژی، توجه به مباحث فنی سیستم بسیار حائز اهمیت می‌باشد و حتما باید طراحی و استقرار سیستم توسط یک گروه فنی مسلط به مباحث ممیزی انرژی درکنار بهره‌مندی از متخصصان آشنا به امور سیستمی  انجام شود.

بطور کلی با توجه به سازمان، اهداف و برنامه های آن در حوزه انرژی، خدمات متنوعی جهت استقرار سیستم مدیریت انرژی قابل ارائه است و معمولا با توجه به گستره و ابعاد سازمان طراحی و پیاده سازی سیستم مدیریت انرژی از 8 تا 18 ماه به طول خواهد انجامید. البته جهت نهادینه شدن سیستم در سازمان و استقرار آن در تمامی ارکان سازمان بگونه ای که تمامی فعالیتهای روزانه سازمان با رویکرد بهره وری انرژی جاری گردد، با توجه به چابکی، هوشمندی و ابعاد سازمان از یک سال تا سه سال ممکن است زمان نیاز باشد. سامانه جامع مدیریت انرژی بمنظور طراحی و پیاده سازی موفق یک سیستم مدیریت انرژی شرح خدمات ذیل را برای یک دوره حداقل یک ساله به سازمانهای بزرگ و واحدهای صنعتی پیشنهاد می نماید.

فاز اول: شناخت سازمان و تشکیل ساختار تیم مدیریت انرژی

1-1- انجام بازدید و آشنایی اولیه با سازمان

1-2- مروری بر فرایندها و تجهیزات مصرف کننده انرژی، فرایندهای تولید و بررسی نقشه های PFD و P&ID

1-3- بررسی جریان های جرم و انرژی سازمان

1-4- تحلیل وضعیت موجود سیستم مدیریت انرژی بر مبنای چک لیست استاندارد ISO 50001 و آنالیز شکاف

1-5- بررسی و تحلیل ساختار موجود بخش انرژی و تشکیل کمیته های فنی و راهبری انرژی

1-6- تدوین شرح وظایف کمیته های فنی، راهبری و نماینده مدیریت

1-7- برگزاری جلسه توجیهی نحوه طراحی و پیاده سازی استاندارد

1-8- تعیین ساختار گردش اطلاعات و تایید و تصویب مستندات سمت مشاور و سازمان

1-9- تعیین مرزها و دامنه کاربرد سیستم مدیریت انرژی

1-10- تحلیل نقاط قوت و ضعف سازمان و تدوین راهبردهای بهبود مستمر عملکرد انرژی

1-11- تدوین خط مشی انرژی

فاز دوم: جمع آوری اطلاعات و طرح ریزی سیستم مدیریت انرژی

2-1- بررسی و تدوین سطوح تحلیل انرژی سازمان

2-2- تدوین فرم های مورد نیاز جمع آوری اطلاعات و سوابق مصرف و هزینه های انرژی سازمان

2-3- تدوین فرم های مورد نیاز برای شناسایی مصارف بارز انرژی به تفکیک حامل های انرژی

2-4- برگزاری اولین دوره آموزشی با عنوان آشنایی با الزامات سیستم مدیریت انرژی

2-5- شناسایی الزامات قانونی و سایر الزامات قابل کاربرد در سازمان

2-6- تدوین مستندات نحوه شناسایی، به روز آوری و ارزیابی انطباق با الزامات قانونی

2-7- تحلیل اطلاعات سوابق انرژی و مشخص نمودن مصارف بارز انرژی سازمان (SEUs)

2-8- شناسایی افراد موثر بر مصرف انرژی مصارف بارز

2-9- شناسایی عوامل موثر بر مصرف انرژی مصارف بارز انرژی (متغیرهای مستقل)

2-10- تدوین فرم های مورد نیاز جهت تدوین خط مبناهای انرژی در سطوح مختلف سازمان، فرایندها و تجهیزات

2-11- انجام تحلیل های آماری، پالایش داده ها و تدوین خط مبناهای انرژی (بر مبنای استاندارد ISO 50006)

2-12- تدوین شاخص های عملکردی انرژی متناسب در سطوح مختلف سازمان (بر مبنای استاندارد ISO 50006)

2-13- برگزاری دومین جلسه آموزشی با تاکید بر خط مبناها و شاخص های عملکردی انرژی

2-14- جمع آوری اطلاعات و سوابق مربوط به پروژه های اجرا شده

2-15- جمع آوری اطلاعات مربوط به ممیزی فنی انرژی سازمان (در صورتی که انجام نشده باشد، لازم است مشاور نسبت به اجرای سطح 1 ممیزی انرژی مطابق با استاندارد ISO 50002 اقدام نماید. همچنین در صورت درخواست سازمان، مشاور در قالب قرارداد جداگانه، ممیزی فنی انرژی را بر مبنای سطح 3 استاندارد ISO 50002 انجام می دهد.)

2-16- تدوین فرم پیشنهاد پروژه صرفه جویی انرژی

2-17- شناسایی و تدوین راهکارهای بهبود عملکرد انرژی در سطوح مختلف

2-18- آنالیز شکاف و محک زنی وضعیت موجود عملکرد انرژی با وضعیت مطلوب (مقایسه تطبیقی با نمونه داخلی، خارجی، بهترین مورد (Best Practice)

2-19- اولویت بندی راهکارهای صرفه جویی انرژی و تدوین برنامه های اجرایی

2-20- انجام تحلیل و تدوین اهداف کلان و خرد بر اساس خط مشی، تحلیل شکاف و برنامه های اجرایی

2-21- تدوین نحوه اندازه گیری صرفه جویی انرژی و اثربخشی راهکارها بر اساس استاندارد ISO 50015

2-22- تدوین روش اجرایی طرح ریزی و بازنگری انرژی

2-23- برگزاری سومین جلسه آموزشی با با تاکید بر اهداف و راهکارهای صرفه جویی انرژی

فاز سوم: استقرار و عملیات

3-1- شناسایی و تدوین نیازهای آموزشی افراد موثر بر مصرف انرژی

3-2- تدوین مستندات مورد نیاز جهت ارزیابی انطباق صلاحیت، آموزش و آگاهی

3-3- تدوین مستندات مورد نیاز ارتباطات در سیستم مدیریت انرژی

3-3-1- ارتباطات داخلی و خارجی

3-3-2- نظام پیشنهادات

3-4- برگزاری چهارمین جلسه آموزشی با تاکید بر کنترل عملیات، طراحی و خرید

3-5- تدوین مستندات مورد نیاز کنترل عملیات انرژی

3-5-1- شناسایی شاخص های کنترل عملیات، حدود نرمال و بالا و پایین شاخص ها در مصارف بارز انرژی سازمان

3-5-2- تدوین چک لیست های نگهداری و تعمیرات انرژی مصارف بارز

3-5-3- تدوین مستندات و دستورالعمل های کنترل عملیات مصارف بارز

3-6- تدوین مستندات مورد نیاز طراحی، نوسازی و بازسازی موارد مرتبط با مصارف بارز انرژی

3-7- تدوین مستندات و فرایندهای مورد نیاز جهت تامین انرژی و خرید تجهیزات و خدمات موثر بر عملکرد انرژی

فاز چهارم: بررسی و اقدام

4-1- برگزاری پنجمین جلسه آموزشی با با تاکید بر پایش، اندازه گیری و تحلیل

4-2- تدوین لیست نیازمندی های اندازه گیری سازمان

4-3- تدوین طرح اندازه گیری و مشخص نمودن نقاط مورد نیاز برای اندازه گیری

4-4- تدوین مستندات کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری

4-5- تدوین دستورالعمل های اندازه گیری با تجهیزات پرتابل در تجهیزات مختلف

4-6- تدوین ساختار پایش و گزارش دهی عملکرد انرژی سازمان در سطوح مختلف

4-7- تحلیل و مقایسه مصارف انرژی واقعی با مصارف مورد انتظار

4-8- تدوین مستندات و سوابق پایش شاخص های عملکرد انرژی سازمان در سطوح مختلف

4-9- برگزاری ششمین جلسه آموزشی با با تاکید بر ممیزی داخلی

4-10- تدوین مستندات عدم انطباق ها، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

4-11- بررسی و ایجاد سوابق مورد نیاز سیستم مدیریت انرژی

4-12- ممیزی داخلی سیستم مدیریت انرژی

4-13- تحلیل و بررسی عدم انطباق های احتمالی و برنامه ریزی رفع عدم انطباق ها

4-14- تدوین نظام نامه سیستم مدیریت انرژی (نظامنامه اختیاری می باشد)

4-15- تدوین پروفایل انرژی سازمان

فاز پنجم: اخذ گواهینامه سیستم مدیریت انرژی

5-1- برگزاری جلسه بازنگری مدیریت

5-2- همکاری جهت ارزیابی و انتخاب شرکت CB

5-3- همراهی با سازمان در روز ممیزی شخص ثالث

5-4- همکاری با سازمان جهت رفع عدم انطباق های احتمالی

5-5- دریافت گواهینامه

فاز ششم: تدوین و توسعه نرم افزار تحت شبکه سیستم مدیریت انرژی

6-1- تدوین فلوچارت جمع آوری و تحلیل اطلاعات و گزارش دهی

6-2- تدوین فلوچارت تهیه، تایید، تصویب و توزیع مدارک و مستندات سیستم مدیریت انرژی

6-3- تدوین فلوچارت سوابق سیستم مدیریت انرژی

6-4- تدوین فلوچارت مدیریت پروژه های بهبود، اهداف کلان و خرد، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

6-4- طراحی سیستم اطلاعات مدیریت انرژی (EnMS) سازمان

6-5- بررسی ویژگی ها و محدودیت های سخت افزاری و نرم افزاری سازمان جهت استقرار نرم افزار

6-6- تولید نرم افزار منطبق بر سیستم سخت افزاری و نرم افزاری سازمان

6-7- تحلیل داده ها، سوابق و شرح اقدامات، مقایسه، تحلیل شکاف و گزارش دهی روند عملکرد انرژی سازمان

همچنین برای سازمانهای کوچک و ساختمانها، اجرای سیستم در یک دوره 9 ماهه و منطبق بر رئوس کلی زیر توصیه می گردد.

فاز اول: شناخت و آماده سازی سازمان
  • تشکیل کمیته راهبری مدیریت انرژی
  • تشكیل كمیته فنی انرژی
  • برنامه ریزی و آموزش اصول و الزامات سیستم مدیریت انرژی (1 جلسه)
  • تدوین مرزها و دامنه سیستم مدیریت انرژی
  • تهیه خط مشی انرژی
  • تحلیل قبوض و تهیه و ارائه گزارش شناخت وضع موجود سازمان
  • تكمیل ماتریس مدیریت انرژی
فاز دوم: طراحی سيستم مديريت انرژی
  • طراحی اسناد الزامات عمومی سیستم مدیریت انرژی
  • طراحی اسناد و تدوین روش های اجرایی طرح ریزی انرژی
  • طراحی اسناد و تدوین روش های اجرایی استقرار و عملیات
  • طراحی اسناد و تدوین روش های اجرایی بررسی
  • تدوین روش اجرایی بازنگری مدیریت
فاز سوم: استقرار سيستم مديريت انرژی
  • طرح ریزی نظام ثبت و پردازش داده ها و مدیریت اطلاعات
  • همكاری در تكمیل مستندات و استقرار سیستم مدیریت انرژی بر اساس اسناد طراحی شده
  • برگزاری كارگاه آموزشی‌ ممیزی داخلی سیستم مدیریت انرژی (1 روزه)
  • اجرای آزمایشی سیستم مدیریت انرژی و جمع آوری سوابق آن برای یک دوره معین
  • حصول اطمینان از پوشش دان کلیه الزامات استانداردISO 50001 در سیستم طراحی شده
  • پیگیری و انجام هماهنگی های لازم و همراهی جهت اجرای ممیزی داخلی
  • بررسی میزان اجرایی بودن سیستم طراحی شده و مشکلات موجود بر سر راه اجرای سیستم
  • تعیین و ارائه گزارش مغایرت های موجود بین عملیات صورت گرفته و سیستم طراحی شده
  • تهیه، تدوین و ارائه گزارش ممیزی داخلی سیستم
  • برنامه ریزی جهت انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه جهت رفع مشکلات و مغایرت های موجود
  • بازنگری و یکپارچه سازی مستندات سیستم مدیریت انرژی با سیستم مدیریت یکپارچهIMS شركت
فاز چهارم: فعاليت های نهايی و اخذ گواهينامه
  • هماهنگی های لازم جهت انجام جلسه بازنگری مدیریت
  • ارائه گزارش و تهیه صورتجلسه بازنگری مدیریت
  • هماهنگی و همکاری های لازم در تعیین زمان پیش ممیزی و ممیزی خارجی
  • برنامه ریزی جهت رفع مغایرتهای مشاهده شده در پیش ممیزی
  • همکاری در اخذ گواهینامه استاندارد سیستم مدیریت انرژی ISO 50001

سامانه جامع آموزش، اطلاع رسانی و مشاوره مدیریت انرژی در ایران

نشانی:  آزادی - بلوار اکبری - بلوار صالحی - پلاک 20  واحد 301

ایمیل:info@enms.ir

تلفن:66086739-021 ، فاکس: 66086738-021

  • خلاصه آمار:
  • امروز: 39
  • |
  • این ماه: 2463
  • |
  • مجموع: 450762