ممیزی انرژی
ممیزی انرژی مجموعه‌ای از اقدامات برای تعیین وضعیت موجود مصرف انرژی سازمان و گلوگاه های مصرف انرژی در جهت برآورد پتانسیلهای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و تحلیل اقتصادی راهکارهای بهبود کارایی انرژی سازمان می باشد. برای دستیابی به نتایج مطلوب در ممیزی انرژی، شناخت كافی مميز از فرآيند و نحوه توليد محصول و آگاهی از نقاط كليدی و پرمصرف در پروسه توليد لازم است و مميز می تواند بر پايه اين دانسته‌ها، سريعتر، بهتر و كاملتر به اهداف تعيين شده دست يابد. بطورکلی فوايد و نتايج مميزي انرژي را مي‌توان بصورت زير برشمرد.
- تعيين مصرف انرژي خط مبنای سازمان و به كميت درآوردن مصارف
- تشخيص الگوهاي اجرايي و عمليات كاري مورد استفاده در سازمان
- شناخت وضعيت ساختمانها، تاسيسات،فرایندها؛ خطوط تولید، واحدهای جانبی و تجهیزات و دستگاههاي سازمان
- تعيين فرصتهاي صرفه‌جويي در مصرف انرژي و تهیه روشهای اجرايي اقدامات بهينه‌سازي مصرف انرژي
- تعيين مشكلات و ارائه راهكارهاي مناسب
- تهيه روشها و ديتايلهاي اجرايي اقدامات بهينه‌سازي مصرف انرژي
- برآورد ميزان هزينه‌ها و سرمايه‌گذاري اوليه جهت بهبود كارايي انرژي و تعيين دوره‌هاي بازگشت سرمايه
- امكان تعیین اهداف صحیح و متناسب جهت استقرار سیستم مديريت انرژي در سازمان
سطوح ممیزی انرژی
مطابق با استاندارد ISO 50002 ممیزی انرژی در سه سطح متفاوت و با توجه به نیاز هر سازمان قابل انجام است. البته ممکن است در برخی از سازمانها، جزییات ممیزی انرژی در بین سطوح 1 الی 3 قرار گیرد. سطح 1 حداقل جزییات لازم برای ممیزی انرژی را در بر می‌گیرد و سطح 3 جامع و کاملترین سطح ممیزی می‌باشد. سطح مناسب جزییات مورد نیاز برای ممیزی انرژی، با توجه به هدف ممیزی، مصارف و استفاده از انرژی و منابع در دسترس برای ممیزی تعیین می گردد. به عنوان یک فعالیت مقدماتی برای ممیزی، لازم است داده های در دسترس برای ممیزی انرژی مشخص و اینکه آیا داده‌ها برای انجام سطح بالاتری از ممیزی کافی است، مشخص گردد و اگر اندازهگیری تکمیلی لازم باشد، محدوده و وسعت آن تعیین گردد. جهت انجام ممیزی سطح 2 و 3 لازم است با توجه به تغییرات سالانه انرژی مطابق با قانون هدفمندی یارانه‌ها، تعرفه کنونی و یا تعرفه مرجع هزینه های انرژی برای تحلیلهای اقتصادی مشخص گردد.
بطور کلی بدون توجه به سطح و جزییات مورد نظر از ممیزی انرژی لازم است مطابق با استاندارد ISO 50002 فرایند ممیزی انرژی را به شرح مندرج در شکل 1 انجام داد.
شکل 1- فرایند ممیزی انرژی
همانگونه که در شکل 1 مشخص است جهت انجام ممیزی انرژی لازم است ابتدا برنامه‌ریزی جهت انجام ممیزی انرژی انجام شود و سپس برنامه جمع‌آوری داده‌ها با توجه به جزییات ممیزی انرژی مشخص گردد که لازم است این موضوع در جلسه شروع پروژه نهایی گردد و بعد از آن جمع‌آوری داده‌ها و انجام امور میدانی بعمل می‌آید و در ادامه تحلیلهای لازم و محاسبات انجام می‌شود و در نهایت گزارش نهایی تهیه و جلسه پایانی پروژه بمنظور ارائه نتایج و دستاوردهای پروژه برگزار می‌گردد.
برنامه‌ریزی ممیزی انرژی: جهت انجام ممیزی انرژی، باید دامنه فعالیتهای اجرای کار براساس شرایط استاندارد مشخص گردد و در این زمینه لازم است در مرحله برنامه‌ریزی، موارد ذیل برای ممیزی انرژی مشخص گردد.
- هدف ممیزی
- مرز پروژه
- اهداف، نیازها و انتظارات مشتری
- میزان جزییات مورد نیاز و سطح انجام ممیزی
- معیارهای ارزیابی فرصتهای صرفه‌جویی انرژی
- تعهدات زمانی و مدت زمان انجام ممیزی
- شخص مسئول برای فرایند ممیزی انرژی
- اعضای تیم ممیزی انرژی
برنامه اندازهگیری داده‌ها: اندازهگیری داده‌های انرژی و عملکردی، شامل طیف وسیعی از اطلاعات می‌باشد، که با توجه به اهداف، سطح و جزییات ممیزی انرژی مورد نظر، جمع‌آوری داده‌ها می‌تواند مشتمل بر بازدید از سایت، بررسی میزان تولید، توزیع و مصارف انرژی براساس اطلاعات عمومی نظیر قبوض و لاگ‌شیتهای واحدهای مختلف و یا مشاهده میترها و تجهیزات اندازهگیری و در نهایت بهره‌گیری از انواع تجهیزات اندازهگیری پرتابل و برداشت اطلاعات فرایندی و مصارف انرژی با استفاده از دستگاههای اندازهگیری پیشرفته باشد. بطور کلی در این قسمت موارد زیر مشخص می‌گردد.
- لیستی از نقاط اندازهگیری و میترها و ابزاردقیق موجود در سایت و فرایندهای مرتبط با آن
- مشخص کردن نقاط اندازهگیری تکمیلی و وسایل اندازهگیری مناسب، فرایندهای مرتبط و چگونگی نصب تجهیزات اندازهگیری پرتابل
- مدت زمان و فواصل زمانی اندازهگیری، روش انجام، چگونگی امکان خاموش کردن و یا تغییر بار تجهیزات انرژی‌بر
- مشخص کردن دوره‌های کارکرد کامل سازمان، برنامه تعمیرات واحدها
- افراد مسئول برای انجام اندازهگیری در سازمان و مشاور انرژی
- دقت مورد نیاز و میزان تکرارپذیریهای لازم برای اندازهگیریها
جلسه شروع پروژه: هدف از جلسه شروع، آشنایی ذی‌نفعان پروژه درباره اهداف، دامنه، محدودیتها، میزان جزییات ممیزی انرژی و توافق در رابطه با تمهیدات مورد نظر ممیزی انرژی است. البته ممکن است با توجه به سطح ممیزی جلسه شروع پروژه از یک هماهنگی ساده بین نمایندگان کارفرما ومشاور انرژی تا یک جلسه جامع با حضور تمام ذی‌نفعان و مسئولین پروژه باشد، در جلسه شروع پروژه هماهنگیهای زیر بعمل خواهد آمد.
- تعیین نماینده سازمان جهت همکاری و همراهی تیم ممیزی انرژی
- انجام اطلاع‌رسانی به پرسنل و ذی‌نفعان سازمان و تعیین الزامات و مسئولیتهای هر یک و اطمینان از همکاری آنها
- تشریح هر گونه شرایط غیر معمول، تعمیرات و نگهداری و یا فعالیتهای دیگری که در دوره انجام ممیزی انرژی پیش خواهد داد.
- معرفی مسئول تیم ممیزی انرژی به سازمان
- انجام هماهنگیهای لازم با مجموعه‌های مختلف تولیدی و عملیاتی، حراست، امور اداری و مهندسی جهت دسترسی گروه ممیزی به قسمتهای مختلف سازمان و ورود گروه و تجهیزات آنها به سازمان و انجام بررسیهای لازم
- تعیین قوانین و فرایندهای HSE، امنیتی و اضطراری
- تعیین دوره‌های بازدید پیشنهادی و برنامههای اجرایی
- تعیین الزامات اندازه گیریهای خاص در صورت نیاز
- تعیین روش نصب و راهاندازی تجهیزات اندازهگیری در صورت نیاز
جمع‌آوری داده‌ها: جمع‌آوری داده‌ها، با همکاری کامل کارفرما و مشاور انرژی انجام می‌شود و در این مرحله لازم است که اطلاعات و آمار جامعی توسط کارفرما به مشاور انرژی ارائه گردد.
- ارائه لیست کاملی از سیستمها، فرایندها و تجهیزات انرژی‌بر
- ارائه مشخصات و ویژگیهای موضوعات و موارد مورد نظر جهت ممیزی و
- ارائه داده‌های کنونی و سوابق سالهای گذشته به تفکیک حاملهای انرژی مشتمل بر مصارف انرژی، متغیرهای مربوطه و اندازه‌گیریهای انجام شده، لاگ‌شیتها و اطلاعات ثبت شده از دستگاههای اندازهگیری موجود در سایت، سیستمهای کنترل و انواع ابزاردقیق
- ارائه نقشه‌ها، اسناد طراحی، بهرهبرداری و نگهداری
- تعیین برنامههای آینده موثر بر مصرف انرژی نظیر افزایش و یا کاهش حجم تولید برنامه‌ریزی شده، تغییرات برنامه‌ریزی شده و یا تعویض و جایگزینی تجهیزات
- ارائه گزارش ممیزی‌های انرژی قبلی و یا سوابق مطالعات کارایی انرژی
- تعیین تعرفه‌های کنونی و مرجع بهای انرژی جهت انجام ارزیابی‌های اقتصادی با توجه به سطح جزییات ممیزی
- ارائه تمامی اطلاعات در رابطه با وضعیت و چگونگی مدیریت انرژی در سازمان
- ارائه و تشریح فرایند تولید و توضیحات اجمالی درخصوص مصارف انرژی و ساختار مدیریت انرژی سازمان
امور میدانی: امور میدانی و انجام فعالیتهای برنامه‌ریزی شده در سایت مطابق با توافقات و محدوده مشخص شده برای ممیزی انرژی بعمل می‌آید و در این زمینه، ملاحظات ذیل مد نظر می‌باشد.
- انجام ممیزی منطبق بر محدوده مشخص شده
- بررسی چگونگی استفاده انرژی در سایت با توجه به دامنه، محدوده، هدف ممیزی و میزان جزئیات لازم
- درک تاثیر فعالیتهای روزمره و رفتار کاربران بر عملکرد انرژی
- بررسی ایدههای اولیه، فرصتها، تغییرات عملیاتی و یا تکنولوژیکی برای بهبود عملکرد انرژی
تحلیلها و محاسبات: بعد از اتمام امور میدانی و برداشت اطلاعات، تحلیلهای لازم درخصوص داده‌های برداشت شده بعمل می‌آید. باتوجه به جزییات و سطح ممیزی انرژی، تحلیلها ممکن است شامل یک ارزیابی سطحی و انجام محاسبات اولیه تا شبیه‌سازی فرایند تولید و بهره‌گیری از نرم‌افزارهای پیشرفته باشد. در این مرحله موارد زیر مد نظر است.
- بررسی صحت داده‌های جمع‌آوری شده و ارزیابی داده‌های غیرعادی
- انجام محاسبات براساس روشهای محاسباتی استاندارد
- ارزیابی استانداردها و محدودیتهای موجود جهت اجرای فرصتهای بهره‌وری انرژی
- تعیین تغییرات مصرف انرژی در نوع استفاده و منابع
- تعیین جریان انرژی و در صورت لزوم تهیه بالانس انرژی
- برآورد الگو و سوابق گذشته عملکرد انرژی
- پیشبینی عملکرد انرژی آتی
- تعیین روابط بین عملکرد انرژی ومتغیرهای مربوطه در صورت نیاز
- اعتبار سنجی شاخصهای عملکرد انرژی موجود و در صورت لزوم پیشنهاد برای شاخص عملکرد انرژی جدید
- ارزیابی گزینههای طراحی و تولید برای تعیین الزامات سیستم بمنظور تشخیص حداقل مصرف انرژی
- بررسی عمر تجهیزات و تاسیسات، وضعیت عملکرد، چگونگی بهرهبرداری و نگهداری
- ارزیابی نوع تکنولوژی و مقایسه با تکنولوژیهای جدید و کارآمد
- شناسایی روشهای پیشرفته فنی جدید و بهترین شیوه‌ها
- تعیین صرفه جویی‌های انرژی براساس دوره بازگشت سرمایه توافق شده
- تعیین مبلغ صرفه‌جویی در مصارف انرژی
- برآورد میزان سرمایه‌گذاری جهت اجرای اقدامات بهینه‌سازی
- ارزیابی طرح مطابق با معیارهای اقتصادی مورد توافق
- در صورت امکان تعیین سایر دستاوردهای غیر انرژی (مانند بهبود شرایط بهره وری و یا تعمیر و نگهداری)
- ارزیابی تاثیرگذاری و تعامل بین فرصتهای بهبود مختلف
گزارش نهایی: گزارش نهایی بمنظور ارائه نتایج ممیزی انرژی و تشریح اقدامات تهیه شده و به کارفرما ارائه می‌گردد. در تهیه گزارش نهایی موارد ذیل مدنظر می‌باشد.
- اطمینان از برآورده شدن الزامات و توافقات انجام شده مناسب با دامنه، محدوده و هدف ممیزی انرژی
- ارائه خلاصه اجرایی و خلاصه‌ای از نوع استفاده و مصارف انرژی، راهکارهای بهبود و برنامههای اجرایی
- گزارش فعالیتهای اندازهگیری مشتمل بر چگونگی انجام، دقت و تکرار داده‌ها، منطق و فلسفه اندازهگیری و چگونگی بهره‌گیری از داده‌ها
- نوع تجزیه و تحلیل، محاسبات و شبیه‌سازی با توجه به جزییات و سطح ممیزی انرژی
- ارائه خلاصه تحلیلها و فرضیات و محدوده دقت برای صرفه‌جویی و میزان هزینه‌ها
- اولویت‌بندی فرصتهای بهبود کارایی انرژی
- ارائه پیشنهادات و برنامههای اجرایی
- ارائه تصویری از اطلاعات مهم مورد استفاده مشتمل بر نقشه‌ها، اسناد و داده‌های مورد استفاده
- ارائه تجزیه و تحلیل عملکرد انرژی و شاخصهای عملکرد انرژی
- ارائه معیارهای اولویت بندی فرصتهای بهبود عملکرد انرژی
- ارائه تجزیه و تحلیل اقتصادی مناسب از جمله مشوق های مالی شناخته شده و هر گونه منافع غیر انرژی
- نتیجه‌گیری و جمع‌بندی گزارش
جلسه پایانی: جلسه پایانی بعد از ارائه گزارش نهایی بمنظور ارائه و تشریح نتایج و پاسخ به سئوالات برگزار می‌گردد، تا کارفرما اطلاعات لازم از نتایج حاصل از اجرای ممیزی انرژی و صرفه‌جویی‌های قابل انجام را بدست آورد.